Intercultureel lastige situaties
Intercultureel communiceren?
Nederland is een multiculturele samenleving. Dit betekent dat er in ons land veel verschillende culturen leven. Een multiculturele samenleving impliceert niet dat de verschillende culturen samen-leven. Culturen leven vaak naast elkaar, zonder enig contact of interactie.
Tegenwoordig wordt er echter veel aandacht besteed aan het belang van een interculturele samenleving. Hiermee bedoelen we dat je samenleeft met verschillende culturen én in dialoog gaat met elkaar. Het is pas in de ontmoeting met elkaar dat je de ander leert kennen. En die kennis draagt bij tot de verdraagzaamheid van mensen; op straat, in een vereniging of op het werk.
Organisaties, stichtingen, gemeenten, overheden en hun medewerkers krijgen steeds meer te maken met mensen met een andere culturele achtergrond. Een vlekkeloze integratie gaat helaas niet vanzelf. Elkaar ontmoeten en de dialoog aangaan is een belangrijke voorwaarde voor een succesvolle integratie in een interculturele omgeving. Om deze dialoog aan te gaan dient men over de verschillen heen te durven kijken.
‘Alle mensen zijn hetzelfde. Het zijn slechts hun gebruiken die verschillen’
Confucius, Chinees filosoof
Uit wetenschappelijk onderzoek (professor J.P. van Oudenhoven van de Rijksuniversiteit Groningen) blijkt dat de volgende competenties van belang zijn bij het effectief omgaan met mensen met andere achtergronden:
De twee laatste, flexibiliteit en emotionele stabiliteit zijn diep in een individu verankerd en moeilijk te ontwikkelen. De drie eerste :
– Culturele empathie
– Openmindedness
– Sociaal initiatief
Zijn echter goed te ontwikkelen.
Culturele empathie – inlevingsvermogen
Het vermogen om je in te leven in de gevoelens, gedachten en gedragingen van mensen met een andere culturele achtergrond.
- Bewust rekening houden met de gevoelens van mensen met een andere achtergrond;
- Begrip tonen voor het gedrag van de ander;
- Belangstelling tonen voor hoe de ander zich voelt;
- Op grond van non-verbaal gedrag van de ander emoties ontdekken en ter discussie stellen;
- Contact leggen door het benoemen van de eigen emoties.
Ontwikkelen culturele empathie
- Train je inlevingsvermogen in brede zin; wanneer je je in de positie van een ander verplaatst, zul je vaak al beter begrijpen wat de ander ervaart, ook al komt deze persoon uit een andere cultuur.
- Vraag naar de beweegredenen van anderen; toon belangstelling als een reactie van iemand anders je verbaast.
- Realiseer je dat veel andere culturen relatief meer relatiegericht en minder resultaatgericht zijn dan de Nederlandse cultuur.
- Bekwaam je in het observeren en interpreteren van non-verbaal gedrag.
Openmindedness – openhouding
Een open en onbevooroordeelde houding hebben ten opzichte van gedachten, gedragingen, waarden en normen van mensen uit andere culturen.
- Het eigen oordeel uitstellen;
- Als iemand andere gewoonten en waarden heeft deze niet veroordelen;
- Zich verdiepen in het gedrag in andere culturen;
- Vraagtekens bij de eigen normen en waarden durven zetten;
- Open staan voor manieren waarop men in andere culturen problemen oplost.
Ontwikkelen openmindedness
- Herken het moment dat je een oordeel hebt over anderen. Train jezelf vervolgens om dit uit te stellen, het meest effectief gaat dit in intervisiesituaties waarin je samen met collega’s casussen bespreekt.
- Ken je eigen waarden en normen; wat is voor jou echt belangrijk in je leven en werk? Communiceer hierover open met personen met andere achtergronden.
- Wees je bewust van je eigen (voor)oordelen en welke functie deze voor je hebben.
- Verdiep je door het stellen van vragen en het lezen van literatuur (zie de literatuurlijst pagina 27) in de gewoonten en gebruiken van andere culturen.
- De gewoonten en waarden van anderen leren kennen en erkennen betekent niet dat je het ermee eens hoeft te zijn. Het tonen van belangstelling en respect is vaak voldoende voor een effectievere communicatie.
Sociaal initiatief – actie gerichtheid
De neiging om je in interculturele situaties actief op te stellen en initiatief te nemen.
- Omgaan met situaties door een praktische oplossing te zoeken;
- De leiding nemen door hardop samen te vatten wat het probleem is en/of voorstellen te doen voor oplossingen;
- Uitleg geven over de eigen cultuur (normen, waarden etc.);
- Uitleg vragen over de cultuur van de ander.
Ontwikkelen sociaal initiatief
- Ga per situatie na wat je tegenhoudt om actief af te stappen op iemand met een andere achtergrond.
- Vraag bij twijfel aan iemand die bekend is met de betreffende cultuur of initiatief gepast is.
- Stel in het eerste contact niet te hoge eisen aan het gespreksniveau; in veel culturen wordt eerst enige tijd ‘afgetast’ voordat men opener wordt en tot zaken doen over gaat.
- Geef na het leggen van het contact anderen de kans om iets te zeggen. Mensen krijgen graag de kans hun inbreng te geven en het verlaagt de druk bij jezelf om ‘het gesprek gaande te houden’.
- Realiseer je dat structurele oplossingen niet tot stand komen met een afwachtende houding.
‘Competenties zijn van geen waarde…….tenzij je ze in praktijk brengt’.